ستاره صبح/پیام فیض: فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی پس از 17 سال به تهران آمد. پس از حمله برخی از عناصر تندرو به سفارت در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد عربستان رابطه اش را با ایران قطع کرد و دو کشور روی ریل تنش با یکدیگر قرار گرفتند. نشانه‌های این تنش رقابت در کشورهای یمن، لبنان ،سوریه و عراق بود. اما دو کشور پس از هفت سال قطع ارتباط با میانجیگری دولت چین،عراق و عمان توانستند در پکن با یکدیگر توافق کنند. ازجمله شروط ریاض برای توافق با تهران رعایت دو شرط در توافق با دولت اصلاحات و همچنین مذاکره با نماینده رهبری بود. در نشست خبری مشترک وزرای امور خارجه ایران و عربستان اعلام شد که تهران و ریاض بر تشکیل کمیته‌های مشترک سیاسی و اقتصادی تفاهم کردند. در ارتباط با سفر بن فرحان به تهران و همچنین تحولات سیاسی در روابط ایران با عربستان ستاره صبح گفتگویی با قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
-به نظر شما جایگاه عربستان در سیاست خارجی ایران چگونه ارزیابی می‌شود و آیا می‌توان امیدوار بود که پس از هفت سال روابط تهران-ریاض به ثبات برسد؟
ایران و عربستان دو کشور همسایه هستند که ناچارند با یکدیگر در ارتباط باشند. مشکلاتی بین دو کشور وجود دارد که شاید عمیق هم باشد اما طبیعی است که اگر طرفین عاقلانه رفتار کنند دو کشور همسایه می‌توانند همکاری خود را در عین رقابت‌های منطقه‌ای ادامه دهند.
به نظر می‌رسد شرایط کنونی نسبت به گذشته تا حدودی تغییر کرده است. بنا به نیازهایی که طرفین پیدا کردند علاقه‌مند هستند که دیگر به گذشته بازنگردند.
عربستان سرمایه‌گذاری‌های زیادی کرده و طرح‌های بلند پروازانه ای دارد. سیاست‌گذاری‌های دولت سعودی متحول شده و برخلاف گذشته که مانند دیگر رهبران سنتی جهان عرب به دنبال توسعه سرزمینی و قدرت ژئوپولوتیکی، برتری ایدئولوژیک و مذهبی بودند بن سلمان از این سیاست‌ها دوری کرده و به دنبال توسعه اقتصادی وبرتری قدرت اقتصادی است.
از سوی دیگر ایران شرایط سختی را طی سال‌های اخیر به‌خصوص شش ماه دوم سال گذشته طی کرده و احساس می‌کند باید با طرف‌هایی که می‌توانند در عادی‌سازی سیاست خارجی و آرامش داخلی ایران نقش داشته باشند روابط خود را بازسازی کند.
سعودی‌ها بارها گفته‌اند اگر سیاست خارجی ایران به سمت «سیاست عرفی» میل کند ما آمادگی داریم روابط خود را با تهران احیا کنیم. این بار این اتفاق رخ‌داده است. سیاست ایران به سمت یک «سیاست عرفی» برخلاف شعارهای انقلابی گذشته میل می‌کند. این موضوع زمینه‌ساز احیای روابط بر اساس نیازهای متقابل شده است.
البته از نقش چین به‌عنوان کشوری که نیازهای امنیتی مشخصی در منطقه دارد نباید غافل شد.
-به نظر شما چرا عربستان برخلاف سیاست‌های آمریکا تلاش می‌کند به شرق نزدیک شود؟
عربستان یک سیاست همه‌جانبه و معتدلی را نسبت به گذشته طی می‌کند. زیرا احساس می‌کند برای رسیدن به اهداف اقتصادی و تبدیل‌شدن به یک‌قطب اقتصادی در منطقه نیازمند امنیت است و با جریان‌هایی که ممکن است امنیت آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد تلاش می‌کند روابط خود را بازسازی و نوسازی کند.
یکی از دلایل گرایش سعودی‌ها به شرق قدرت اقتصادی چین است. عربستان برای اینکه نیاز به افزایش قیمت نفت دارد از یک‌سو با روسیه و چین همکاری می‌کند و از سوی دیگر روابط راهبردی خود را با آمریکا حفظ می‌کند.
سیاست خارجی عربستان تنها محدود به ایران و شرق نیست بلکه مجموعه‌ای از «سیاست چندجانبه گرایی» است که بن سلمان آن را دنبال می‌کند.
بن سلمان بعد از مدت‌ها به پاریس سفر کرد و تلاش می‌کند پس از مسئله جمال خاشقچی روابط خود را با اروپا نیز نوسازی کند. بنابراین سیاست خارجی عربستان در یک بسته بزرگ چندجانبه گرایی در حال پیاده‌سازی است. هدف این سیاست تبدیل عربستان به یک قدرت بزرگ منطقه‌ای و یا حتی جهانی است.
-وقتی توافق تهران-ریاض در پکن منعقد شد تحلیلگران بزرگ‌ترین بازنده این توافق را اسرائیل معرفی کردند، به نظر شما چرا تل‌آویو بازنده افزایش روابط بین ایران با عربستان است؟
اسرائیل در سال‌های گذشته همواره تلاش کرده ایران را به‌عنوان تهدید اصلی منطقه و دشمن اعراب معرفی کند. این در حالی است که بر اساس شواهد تاریخی دشمن اول اعراب اسرائیل بوده است. اما اسرائیل توانسته تا حدودی این سیاست را به سمت ایران تغییر دهد
اکنون تل‌آویو نگران است که مجدد به دشمن اول اعراب تبدیل شود. اما عربستان ضمن حفظ روابط با اسرائیل به سمت ایران نیز متمایل شده است.
اعراب با حفظ رابطه با اسرائیل با ایران هم وارد عادی‌سازی روابط شده‌اند تا هم قدرت چانه‌زنی خود را حفظ کنند و هم موازنه سیاسی رعایت شود. اسرائیل نیز برای اینکه بتواند از اعراب امتیاز بیشتری بگیرد به سیاست ایران هراسی نیاز دارد.
-به نظر شما پس از افزایش مناسبات اعراب با ایران پیمان صلح ابراهیم که اسرائیل برای آن تلاش‌های زیادی کرده است موفق می‌شود یا خیر؟
تجربه نشان داده است اعراب هر زمان می‌خواستند به اسرائیل نزدیک شوند یک در باغ سبز هم به ایران نشان می‌دادند. برای اینکه شرایط را کنترل کنند.
امارات هم همین کار را کرد و بحرین هم در آستانه عادی‌سازی روابط با ایران است درحالی‌که با اسرائیل روابط خوبی دارند. عربستان هم به نظر می‌رسد برای اینکه رابطه خود را با اسرائیل بیشتر کند تلاش می‌کند در جناح مقابل روابط خود را با ایران عادی‌سازی کند تا هزینه‌های رابطه با تهران کاهش پیدا کند.
-چشم‌انداز شما از آینده روابط ایران با عربستان چیست و آیا مناسبات اقتصادی ایران و عربستان گسترش پیدا می‌کند یا خیر؟
خاورمیانه منطقه‌ای نیست که بتوان آن را پیش‌بینی کرد. همان‌طور که درگذشته هم روابط تهران-ریاض برقرار شد و بعد به هم خورد.
عربستان در توافق پکن با تهران تأکید کرده که به دنبال احیای توافقی است که در دولت اصلاحات با ایران داشته است. لذا نمی‌توان آینده روابط را پیش‌بینی کرد. بسیار مشکل است که در شرایط تحریمی روابط ایران با کشورهای دیگر روابط ساختاری و نهادی شود بلکه نهایتاً در سطوح تجاری دریچه‌هایی باز می‌شود.
تا وقتی تحریم‌های آمریکایی، اروپایی و بین‌المللی وجود دارد نمی توان در سطوح روابط اقتصادی برای سرمایه‌گذاری، همکاری مشترک و راهبردی اقدام کرد.
مشکلات بانکی اجازه نقل‌وانتقال پول در مناسبات اقتصادی ایران را نمی‌دهد. بنابراین بعید است روابط ایران با عربستان وارد یک رابطه گسترده شود. اما باید این مجموعه پیوسته را کامل کرد.
همان‌طور که عربستان یک بسته همه‌جانبه در سیاست خارجی را پیش‌گرفته است ایران هم باید در کنار عادی‌سازی روابط با اعراب رابطه خود را با غرب عادی کند تا بتواند با کاهش تحریم‌ها اثرات تلاش‌های دیپلماتیک خود را در اقتصاد مشاهده کند.